Haftalık 45 Saati Aşmasa Bile Fazla Mesaiden Sayılacak Çalışmalar

4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine göre, haftalık normal çalışma süresi en fazla 45 saat olup, bu 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma yani fazla mesai sayılmakta, her bir saatlik fazla mesai için de normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli fazlası yani her bir saatlik fazla mesai için normal saatlik ücretin bir buçuk katı ücret ödenmesi gerekmektedir.

4857 sayılı İş Kanununda sadece haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla mesai sayılmış olmakla birlikte, Yargıtay kararlarında haftalık 45 saati aşmamış olsa bile bazı çalışmalar fazla mesaiden sayılmaktadır. Yargıtay kararlarına göre haftalık 45 saati aşmasa bile;

• Günlük 11 saati aşan çalışmaların,

• Gece 7,5 (yedibuçuk) saati aşan çalışmaların,

• Ağır ve tehlikeli işlerde 7.5 saatlik çalışma sınırını aşan çalışmaların,

 fazla mesaiden sayılması gerekmektedir.

Yargıtay’ın Konuya İlişkin Kararlarının Gerekçeleri

Yargıtay’ın belirtilen çalışmaların haftalık 45 saati aşmasa bile fazla mesaiden sayılması gerektiği yönündeki kararları, belirtilen konularla ilgili olarak mevzuatta belirtilen çalışma saati sınırlamasının aşılmış olmasına dayanmaktadır.

Yargıtay konuya ilişkin bir kararında;

“Günlük çalışma süresinin onbir saati aşamayacağı Kanunda emredici şekilde düzenlendiğine göre, bu süreyi aşan çalışmaların denkleştirmeye tabi tutulamayacağı, zamlı ücret ödemesi veya serbest zaman kullanımının söz konusu olacağı kabul edilmelidir.

Yine işçilerin gece çalışmaları günde yedi buçuk saati geçemez (İş Kanunu, Md. 69/3). Bu durum günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın sınırını oluşturur. Gece çalışmaları yönünden, haftalık kırkbeş saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde yedibuçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Dairemizin kararları da bu yöndedir (Yargıtay 9.HD. 23.6.2009 gün 2007/40862 E, 2009/17766 K).

Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmeliğin 4’üncü maddesine göre, günde yedibuçuk saat çalışılması gereken işlerde çalışan işçinin, yedibuçuk saati aşan çalışma süreleri ile yedibuçuk saatten az çalışılması gereken işler bakımından Yönetmeliğin 5’inci maddesinde sözü edilen günlük çalışma sürelerini aşan çalışmalar, doğrudan fazla çalışma niteliğindedir. Sözü edilen çalışmalarda haftalık kırkbeş saat olan yasal sürenin aşılmamış olmasının önemi yoktur.

Fazla çalışma yönünden diğer bir yasal sınırlama da, İş Kanunu’nun 41’inci maddesindeki, fazla çalışma süresinin toplamının bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamayacağı şeklindeki hükümdür. Ancak bu sınırlamaya rağmen işçinin daha fazla çalıştırılması halinde, bu çalışmalarının karşılığı olan fazla mesai ücretinin de ödenmesi gerektiği açıktır. Yasadaki sınırlama esasen işçiyi korumaya yöneliktir (Yargıtay 9.HD. 18.11.2008 gün 2007/32717 E, 2008/31210 K.).”

şeklinde açıklamalara yer vermiştir.

45 Saati Aşmayan Söz Konusu Çalışmalarda Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanacak ?

Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin kapatılması üzerine Başkan ve Üyelerinin Yargıtay 9. Hukuk Dairesinde görevlendirilmesinin ardından, her iki Daire kararlarında uyuşmazlık konusu hususlarla ilgili yapılan görüşme sonucunda düzenlenmiş olan Yargıtay 9 ve 22 Hukuk Daireleri İçtihat ve Görüş Farklılarının Giderilmesi Sonuç Bildirisi’nin 39. maddesinde konuyla ilgili olarak aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir;

“39. Haftalık 45 saati aşmayan hallerde (günlük 11 saatin veya gece 7.5 saatin aşılması gibi) fazla çalışma alacağının hesaplanma yöntemi:

Haftalık çalışma süresinin 45 saati aşmadığı ancak günlük 11 saati aşan ve gece çalışmaları ile ağır ve tehlikeli işlerde 7.5 saatlik çalışma sınırını aşan çalışmalar Yargıtay uygulaması gereği fazla çalışma olarak değerlendirilmektedir. Sözü edilen yasak çalışmaların karşılığı % 50 zamlı olarak (saat ücretinin % 50 fazlasıyla) ödenmelidir. Başka bir anlatımla salt haftalık 45 saat olan çalışma süresinin aşılmadığından ve fazla çalışmanın zamsız kısmının maktu aylık ücret içinde ödendiğinden söz edilerek saat ücretinin yarısı üzerinden hesaplamaya gidilemez.”

Yargıtay söz konusu değerlendirmesinde, haftalık 45 saati aşmamış olmakla birlikte mevzuatta belirtilen azami çalışma sürelerini aşmış olduğu için fazla mesaiden sayılması gereken söz konusu çalışmalarla ilgili olarak, işverenin işçiye ödemiş olduğu ücret içerisinde zaten söz konusu sürelere ait ücretlerin de yer aldığını, dolayısıyla söz konusu çalışmalar için ilave olarak saat başına düşen normal ücretin yarısının ödenmesi gerektiğini belirtmiştir.